Biopsja – co to za badanie? – rodzaje i wskazania

Biopsja – co to za badanie? – rodzaje i wskazania

Biopsja – co to za badanie? – rodzaje i wskazania

Biopsja stanowi złoty standard w rozpoznawaniu wielu chorób, zwłaszcza nowotworowych. Dzięki pobraniu fragmentu tkanki i jego analizie pod mikroskopem możliwe jest precyzyjne określenie charakteru zmian – od łagodnych po złośliwe. Współczesna medycyna oferuje ponad 15 rodzajów biopsji, dostosowanych do lokalizacji zmiany i potrzeb diagnostycznych. Wykorzystuje się ją nie tylko w onkologii, ale także w gastroenterologii, hematologii czy ginekologii.

Czym jest biopsja?

Biopsja to zabieg polegający na pobraniu próbki tkanki (bioptatu) z podejrzanego obszaru w celu wykonania badań mikroskopowych, histopatologicznych lub genetycznych. Procedura pozwala:

  • Rozróżnić zmiany łagodne od złośliwych
  • Określić stopień zaawansowania nowotworu
  • Monitorować skuteczność leczenia
  • Zdiagnozować choroby zapalne lub autoimmunologiczne

Wynik biopsji decyduje o wyborze terapii u większości pacjentów onkologicznych.

Rodzaje biopsji – od tradycyjnych po innowacyjne

1. Biopsja cienkoigłowa (BAC)

Zastosowanie: Guzki tarczycy, piersi, węzły chłonne, zmiany skórne

Średnica igły: 0,4-0,7 mm

Zalety:

  • Nie wymaga znieczulenia
  • Minimalnie inwazyjna
  • Wynik w 24-48 godzin

Ograniczenia:

Pobiera tylko komórki (materiał cytologiczny), co utrudnia ocenę architektury tkanki.

Przykład: W diagnostyce raka tarczycy BAC cechuje się wysoką czułością i specyficznością.

2. Biopsja gruboigłowa

Igła: 1,2-3 mm średnicy

Materiał: Fragmenty tkankowe (histologia)

Kluczowe zastosowania:

  • Rak piersi (ocena receptorów HER2)
  • Mięsaki tkanek miękkich
  • Choroby wątroby i nerek

Innowacja: Biopsja mammotomiczna – łączy precyzję z możliwością usuwania małych zmian.

3. Biopsja chirurgiczna

Dzieli się na:

  • Wycinkową: pobranie fragmentu zmiany
  • Wycięciową: usunięcie całej zmiany
  • Węzła wartowniczego: ocena przerzutów w czerniaku i raku piersi

Stosowana m.in. w:

  • Dużych guzach skóry
  • Zmianach w przewodzie pokarmowym
  • Podejrzeniu chłoniaków

4. Biopsja endoskopowa

Wykonywana podczas:

  • Gastroskopii (żołądek, przełyk)
  • Kolonoskopii (jelito grube)
  • Bronchoskopii (oskrzela)

Techniki:

  • Szczoteczkowa – pobranie komórek specjalną szczoteczką
  • Oligobiopsja – miniaturowe szczypczyki

5. Biopsja płynna – rewolucja w onkologii

Materiał: Wolne DNA, komórki nowotworowe z krwi

Zalety:

  • Nieinwazyjna
  • Możliwość wczesnego wykrywania przerzutów
  • Monitorowanie leczenia w czasie rzeczywistym

Stosowana w: Rakach piersi z mutacjami BRCA, niedrobnokomórkowym raku płuca.

Wskazania – kiedy biopsja jest konieczna?

Ogólne wskazania

  • Guzy wykryte w badaniach obrazowych (USG, TK, MRI)
  • Przewlekłe stany zapalne o niejasnej etiologii
  • Nieprawidłowości w morfologii krwi:
    • Niedokrwistość oporna na leczenie
    • Trombocytopenia/leukopenia
    • Gorączka niewiadomego pochodzenia >3 tygodnie

Specyficzne przypadki

Narząd Wskazania Rodzaj biopsji
Wątroba Marskość, stłuszczenie, podejrzenie HCC Gruboigłowa pod kontrolą USG
Nerki Białkomocz >3,5 g/dobę, kłębuszkowe zapalenia Biopsja przezskórna
Szpik kostny Podejrzenie białaczki, chłoniaka Trepanobiopsja
Endometrium Krwawienia pomenopauzalne, niepłodność Biopsja aspiracyjna Pipelle

Przebieg zabiegu – krok po kroku

Przygotowanie

  • Konsultacja lekarska z oceną ryzyka krwawienia
  • Przerwanie leków przeciwzakrzepowych na 3-7 dni
  • W przypadku biopsji jamy brzusznej – dieta lekkostrawna

Etapy procedury

  • Oznaczenie zmiany: USG, tomografia, mammografia
  • Znieczulenie: Miejscowe lub ogólne
  • Pobranie materiału:
    • Igłą (BAC/BAG)
    • Endoskopem
    • Chirurgicznie
  • Utrwalanie próbki: Formaliną, zamrażanie w ciekłym azocie
  • Analiza:
    • Histopatologiczna (ocena architektury tkanki)
    • Immunohistochemiczna (receptory, markery)
    • Genetyczna (mutacje EGFR, BRCA)

Powikłania – na co uważać?

Choć biopsje są generalnie bezpieczne, ryzyko obejmuje:

  • Krwiak
  • Zakażenie
  • Uszkodzenie narządów
  • Błąd diagnostyczny przy niewłaściwym pobraniu

Przeciwwskazania bezwzględne:

  • Skaza krwotoczna
  • Tętniaki w okolicy biopsyjnej
  • Brak zgody pacjenta

Biopsja w liczbach

  • Wysoka trafność w rozpoznawaniu raka piersi
  • 3-5 dni – średni czas oczekiwania na wynik
  • Niski odsetek poważnych powikłań
  • Większość pacjentów zgłasza niewielki dyskomfort

Przyszłość diagnostyki – dokąd zmierzamy?

Nowe trendy obejmują:

  • Biopsja in vivo z analizą spektroskopową
  • Mikrobiopsje z użyciem nanorobotów
  • Biopsja cyfrowa oparta na sztucznej inteligencji
  • Rozwój biomarkerów płynnych jako alternatywy dla tradycyjnych metod

Posiew (badanie mikrobiologiczne) - na czym polega?