Posiew, czyli badanie mikrobiologiczne, to podstawowa metoda diagnostyczna stosowana w mikrobiologii, która pozwala na identyfikację drobnoustrojów chorobotwórczych, takich jak bakterie, grzyby i wirusy, w organizmie. Badanie to polega na przeniesieniu pobranego materiału biologicznego na specjalne podłoże hodowlane, które umożliwia wzrost drobnoustrojów, co pozwala na uzyskanie pojedynczych, odizolowanych kolonii bakterii lub grzybów.

Co to jest posiew?

Posiew jest podstawową metodą diagnostyki mikrobiologicznej, która polega na przeniesieniu pobranego materiału biologicznego na odpowiednie podłoże hodowlane, umożliwiające wzrost drobnoustrojów. Dzięki temu możliwe jest uzyskanie pojedynczych, odizolowanych kolonii bakterii lub grzybów, co ułatwia ich identyfikację.

Definicja i cel posiewu

Posiew to badanie mikrobiologiczne, którego celem jest wykrycie i identyfikacja patogenów (bakterii lub grzybów) w próbkach materiału biologicznego. Materiałem do badania może być krew, mocz, kał, nasienie, wydzielina z pochwy, wymaz z gardła, nosa, ucha, zmian skórnych i wiele innych. Posiew mikrobiologiczny ma na celu wykrycie i namnożenie drobnoustrojów, które mogą znajdować się w pobranym materiale biologicznym.

Historia i rozwój badań mikrobiologicznych

Badania mikrobiologiczne są obecnie bardzo rozwiniętą gałęzią diagnostyki wielu chorób. Dzięki wynikom badań, lekarz może precyzyjnie dobrać leczenie, unikając stosowania wielu leków o szerokim spektrum działania. Wyniki badania pozwalają na precyzyjne dobranie antybiotyku lub innego leku, który da pozytywne wyniki leczenia, gdyż zadziała bezpośrednio na określony mikroorganizm.

Rodzaje posiewów

Ze względu na rodzaj badanych drobnoustrojów, posiew dzielimy na posiew bakteriologiczny i posiew mykologiczny.

Posiew bakteriologiczny – służy do wykrywania i identyfikacji bakterii.
Posiew mykologiczny – służy do wykrywania i identyfikacji grzybów.

Posiew bakteriologiczny

Posiew bakteriologiczny to badanie, które ma na celu wykrycie i identyfikację bakterii w badanym materiale. Wyróżnia się posiew tlenowy i beztlenowy.

Posiew tlenowy – wykonywany w celu wykrycia bakterii, które do wzrostu potrzebują tlenu.
Posiew beztlenowy – wykonywany w celu wykrycia bakterii, które do wzrostu nie potrzebują tlenu.

Posiew mykologiczny

Posiew mykologiczny to badanie, które ma na celu wykrycie i identyfikację grzybów w badanym materiale.

Wskazania do wykonania posiewu

Posiew wykonuje się w przypadku podejrzenia zakażenia, czyli gdy wystąpią u pacjenta jego objawy. Na przykład, wskazaniem do posiewu moczu będą objawy zakażenia układu moczowego, takie jak ból krzyża lub częste i bolesne oddawanie moczu. Z kolei zakażenie krwi można podejrzewać wtedy, gdy pojawią się gorączka i dreszcze, przyśpieszony oddech i czynność serca, spadek ciśnienia tętniczego, zaburzenia świadomości czy skąpomocz. Natomiast posiew kału wykonuje się u chorego, u którego występują biegunka, skurcze brzucha i/lub obecna jest w kale krew, lub śluz.

Posiew moczu

Posiew moczu to badanie mikrobiologiczne, które wykonuje się w przypadku podejrzenia zakażenia układu moczowego. W badaniu ocenia się ilość oraz rodzaj bakterii czy innych drobnoustrojów. Znamienna obecność bakterii w moczu (bakteriuria) może prowadzić do rozwinięcia się objawów chorobowych ze strony pęcherza moczowego i nerek.

Wskazania do posiewu moczu

Objawy zakażenia układu moczowego, takie jak ból krzyża lub częste i bolesne oddawanie moczu.
Częste lub trudne do leczenia zakażenia układu moczowego.

Jak pobrać próbkę moczu do posiewu?

Aby wynik badania posiewu moczu był wiarygodny, próbkę należy pobrać w ściśle określony sposób.

Pojemnik do pobrania moczu musi być jałowy.
Próbkę do badania pobiera się z moczu porannego, to znaczy przetrzymywanego w pęcherzu przez noc i oddanego po przebudzeniu.
Przed pobraniem należy dokładnie umyć zarówno ręce, jak i okolice cewki moczowej oraz osuszyć jednorazowym ręcznikiem papierowym.
Próbkę moczu należy pobrać ze środkowego strumienia. To znaczy pierwszą część moczu oddać do toalety, środkowy strumień do pojemnika, ostatnią część do toalety.
Po pobraniu próbki należy zamknąć pojemnik, opisać i dostarczyć do laboratorium.

Interpretacja wyników posiewu moczu

Wynik ujemny oznacza brak wzrostu patogenów w badanej próbce moczu.

Wynik dodatni uzyskujemy, jeśli w badanej próbce moczu wykryto bakterie. O zakażeniu bakteryjnym świadczy wyhodowana ilość bakterii w mianie większym niż 10 (dość liczne). W tym przypadku wykonuje się dodatkowo antybiogram - lekowrażliwość bakterii na określone antybiotyki.

Posiew krwi

Posiew krwi jest badaniem mikrobiologicznym, które wykrywa drobnoustroje w próbkach krwi pobieranej od pacjenta.

Wskazania do posiewu krwi

Podejrzenie zakażenia krwi, czyli w przypadku pojawienia się gorączki i dreszczy, przyśpieszonych oddechu i czynności serca, spadku ciśnienia tętniczego, zaburzeń świadomości czy skąpomoczu.

Diagnostyka chorób zakaźnych przebiegających z obecnością drobnoustrojów w łożysku naczyniowym.

Co wykrywa posiew krwi?

Posiew krwi wykonuje się w celu wykrycia obecności bakterii lub grzybów we krwi pacjenta. Badanie wykonywane jest zawsze w przypadku podejrzenia zakażenia krwi.

Posiew krwi tlenowy i beztlenowy

Niektóre bakterie dobrze rozwijają się w obecności tlenu (bakterie tlenowe, aerobowe) inne natomiast wymagają warunków beztlenowych (bakterie beztlenowe, anerobowe). Krew na posiew zwykle pobierana jest do dwóch probówek zawierających dwa rodzaje podłoża, co pozwala wykryć oba typy bakterii.

Interpretacja wyników posiewu krwi

Jeżeli wynik posiewu krwi jest dodatni, bakterie wywołujące zakażenie będą zidentyfikowane i oznaczona zostanie ich wrażliwość na antybiotyki. Pozwoli to lekarzowi ustalić, który antybiotyk będzie w leczeniu skuteczny. Jeżeli zakażenie jest wywołane przez drożdżaki, zastosowane zostaną chemioterapeutyki odpowiednie w leczeniu grzybic.

Posiew kału

Posiew kału wykonuje się u chorego, u którego występują biegunka, skurcze brzucha i/lub obecna jest w kale krew, lub śluz.

Co wykrywa posiew kału?

Wynik posiewu ogólnego kału zawiera informację na temat flory wyhodowanej z materiału od pacjenta. W prawidłowo prezentowanym wyniku określa się czy wykryto/nie wykryto bakterie potencjalnie patogenne, podając ich nazwę gatunkową lub rodzajową.

Interpretacja wyników posiewu kału

Wyniki badań ukierunkowanych posiewu kału wskazują jednoznacznie na wykrycie lub brak obecności danego gatunku bakterii. W badaniach dodatkowo powinna się znaleźć informacja (zależnie od drobnoustroju) o przynależności do określonego typu serologicznego i/lub informacja o innych cechach istotnych dla szczepów biegunkotwórczych.

Posiew z górnych dróg oddechowych

Posiew materiału z górnych dróg oddechowych to badanie mikrobiologiczne, które ma na celu ocenę gatunków bakterii w dostarczonym materiale biologicznym. W tym przypadku jest to treść uzyskana z górnych dróg oddechowych, czyli odcinka od jamy nosowej do fałdów głosowych (strun), za którymi rozpoczyna się tchawica.

Co wykrywa posiew z górnych dróg oddechowych?

Badanie to jest niezwykle przydatnym narzędziem służącym wybraniu najbardziej korzystnego dla pacjenta sposobu leczenia, ponieważ poza dokładną identyfikacją chorobotwórczego szczepu bakterii zapewnia także informacje na temat antybiotyków, które będą najbardziej skuteczne przeciwko danemu patogenowi.

Posiew plwociny

Celem posiewu plwociny jest wykrycie potencjalnych patogenów, takich jak bakterie czy grzyby, które mogą być odpowiedzialne za infekcje dróg oddechowych. Wyniki tego badania mają kluczowe znaczenie w określeniu odpowiedniej strategii leczenia, ponieważ pozwalają na precyzyjną diagnozę chorób układu oddechowego.

Kiedy wykonać posiew plwociny?

Badanie posiewu plwociny jest szczególnie ważne w przypadku pacjentów z objawami infekcji dróg oddechowych, takimi jak kaszel, duszności czy gorączka. Dzięki tej procedurze możliwe jest szybkie i skuteczne zidentyfikowanie mikroorganizmów odpowiedzialnych za schorzenia, co pozwala na zastosowanie właściwej terapii.

Posiew z pochwy

Posiew z pochwy to badanie mikrobiologiczne, którego celem jest wykrycie drobnoustrojów w badanym materiale. Do badania pobiera się materiał z przedsionka albo tylnego sklepienia pochwy.

Wskazania do posiewu z pochwy

Podejrzenie infekcji pochwy.
Element rutynowej kontroli stanu zdrowia.
Infekcja utrzymująca się pomimo leczenia lub przejawiająca tendencje do częstych nawrotów.

Przebieg badania mikrobiologicznego (posiewu)

Badanie mikrobiologiczne jest procesem wieloetapowym.

Pobranie materiału do badania – materiał biologiczny zostaje pobrany od pacjenta, określonego przedmiotu bądź powietrza.
Posiew i hodowla drobnoustroju – materiał posiewany jest na specjalne stałe pożywki agarowe lub na pożywki płynne (bulion). Na pożywkach stałych bakterie i grzyby rosną w postaci kolonii widocznych gołym okiem. W pożywkach płynnych wzrost drobnoustrojów widoczny jest w postaci zmętnienia bulionu. Wzrost bakterii trwa zazwyczaj od kilkunastu do 48 godzin.
Identyfikacja drobnoustrojów – na podstawie wyglądu kolonii, barwienia Grama i testów biochemicznych identyfikuje się gatunek drobnoustroju.
Antybiogram – badanie wrażliwości wykrytych drobnoustrojów na leki, antybiotyki.

Pobieranie materiału do posiewu

Najpierw należy odpowiednio pobrać próbkę materiału biologicznego. W przypadku posiewu krwi muszą to być przynajmniej dwie jej próbki pobrane z dwóch różnych żył, do dwóch probówek zawierających dwa rodzaje podłoża hodowlanego (pozwalające na wykrycie zarówno bakterii tlenowych, jak i beztlenowych). Z kolei materiał biologiczny z pochwy pobiera się specjalną wymazówką - jeden wymaz pobiera się z przedsionka pochwy, a drugi z okolic odbytu. Następnie wymazówki również umieszcza się na specjalnym podłożu (tzw. podłoże transportowe). Natomiast posiewu moczu przeprowadzany jest na próbce pierwszego mocz po nocy (wówczas ilość bakterii jest największa), który zostaje pobrany do jałowego pojemnika metodą tzw. środkowego strumienia.

Posiew i hodowla

Posiew mikrobiologiczny ma na celu wykrycie i namnożenie drobnoustrojów, które mogą znajdować się w pobranym materiale biologicznym. Materiał posiewany jest na specjalne stałe pożywki agarowe lub na pożywki płynne (bulion). Na pożywkach stałych bakterie i grzyby rosną w postaci kolonii widocznych gołym okiem. Kolonia jest zbiorem wielu komórek powstałym po namnożeniu jednej komórki drobnoustroju. W pożywkach płynnych wzrost drobnoustrojów widoczny jest w postaci zmętnienia bulionu. Wzrost bakterii trwa zazwyczaj od kilkunastu do 48 godzin.

Identyfikacja drobnoustrojów

Efektem posiewu są pojedyncze lub zwarte w kolonie bakterie oraz grzyby, co pozwala na ich łatwą identyfikację. Namnożone drobnoustroje stanowią materiał wyjściowy do przeprowadzenia testów identyfikacyjnych, testów wrażliwości na leki i oceny mechanizmów oporności na leki.

Antybiogram i lekowrażliwość

Antybiogram to badanie wrażliwości wyhodowanych bakterii na określone antybiotyki. Umożliwia to modyfikację leczenia tak, by było jak najbardziej skuteczne. Na dodatnim wyniku posiewu moczu z antybiogramem podaje się dodatkowo wartość MIC (najmniejsze stężenie hamujące antybiotyku) w celu dobrania celowanej jak najmniej obciążającej pacjenta terapii.

Podłoża hodowlane stosowane w posiewach

Podłoże hodowlane inaczej pożywka hodowlana to mieszanina związków chemicznych umożliwiających hodowlę bakterii lub grzybów. Ze względu na skład wyróżnia się kilka rodzajów podłoży hodowlanych. W przypadku chorobotwórczych patogenów duże znaczenie mają pożywki wybiórczo-namnażające (selekcyjne) oraz pożywki wybiórczo-różnicujące (elekcyjne). W przypadku niektórych bakterii stosuje się pożywki specjalne (takie, na których wzrasta tylko jeden gatunek lub szczep bakterii).

Rodzaje podłoży hodowlanych

Podłoża wybiórczo-namnażające (selekcyjne) – umożliwiają wzrost tylko określonych gatunków bakterii, hamując wzrost innych.
Podłoża wybiórczo-różnicujące (elekcyjne) – umożliwiają różnicowanie różnych gatunków bakterii na podstawie ich cech metabolicznych.
Podłoża specjalne – umożliwiają wzrost tylko jednego gatunku lub szczepu bakterii.

Przykłady podłoży hodowlanych

Agar odżywczy – podłoże uniwersalne, umożliwiające wzrost większości bakterii.
Podłoże MacConkeya – podłoże wybiórczo-różnicujące, umożliwiające różnicowanie bakteriiGram-ujemnych na podstawie zdolności do fermentacji laktozy.
Podłoże Chapmana – podłoże wybiórcze, umożliwiające izolację gronkowców.
Podłoże SS (Salmonella-Shigella agar) – podłoże wybiórcze, umożliwiające izolację pałeczek Salmonella i Shigella.
Podłoże z cetrimidem – podłoże wybiórcze, umożliwiające izolację Pseudomonas spp.

Interpretacja wyników posiewu

Wynik posiewu może być dodatni lub ujemny.

Wynik ujemny – oznacza brak wzrostu drobnoustrojów w badanym materiale.
Wynik dodatni – oznacza obecność drobnoustrojów w badanym materiale.

Czynniki wpływające na wynik posiewu

Na wynik posiewu mogą wpływać różne czynniki, takie jak:

Sposób pobrania materiału – nieprawidłowe pobranie materiału może prowadzić do zanieczyszczenia próbki i uzyskania fałszywie dodatniego wyniku.
Czas transportu materiału do laboratorium – zbyt długi czas transportu materiału do laboratorium może prowadzić do namnożenia się bakterii i uzyskania fałszywie dodatniego wyniku.
Stosowanie antybiotyków – stosowanie antybiotyków przed pobraniem materiału do posiewu może prowadzić do uzyskania fałszywie ujemnego wyniku.

Co oznaczają poszczególne skróty w wynikach posiewu?

ESBL (+) oznacza wykształcenie przez bakterie z rodziny Enterobacteriaceae odporności na wiele antybiotyków, w tym penicylinę, cefalosporyny II, III i IV generacji oraz monobaktamy.
ESBL (-) oznacza, że w posiewie wykryto bakterie z rodziny Enterobacteriaceae, ale nie wykształciły one odporności na wymienione wyżej antybiotyki.
MRSA skrót oznacza oporność gronkowców złocistych (Staphylococcus aureus) na metycylinę.
MSSA skrót oznacza szczep gronkowca złocistego (Staphylococcus aureus), który jest wrażliwy na metycylinę, ale wytwarza penicylinazę i jest oporny na penicyliny naturalne.

Zastosowanie posiewów w różnych dziedzinach medycyny

Posiewy znajdują zastosowanie w różnych dziedzinach medycyny, takich jak:

Choroby zakaźne – posiewy są podstawową metodą diagnostyczną w zakażeniach bakteryjnych, grzybiczych i wirusowych.
Urologia – posiew moczu jest podstawową metodą diagnostyczną w zakażeniach układu moczowego.
Ginekologia – posiew z pochwy jest stosowany w diagnostyce infekcji pochwy.
Pulmonologia – posiew plwociny jest stosowany w diagnostyce zakażeń układu oddechowego.
Dermatologia – posiew zmian skórnych jest stosowany w diagnostyce zakażeń skóry.
Mikrobiologia żywności - posiewy są wykorzystywane do badania jakości mikrobiologicznej żywności.

Czym zajmuje się ginekolog i jakie schorzenia leczy? Jak przygotować się do wizyty u ginekologa?

Posiew (badanie mikrobiologiczne) - na czym polega?